اقتصاد ایران در تله تمرکز تجاری بیشتر از نصف مبادلات با همسایگان

ساسان گستر: بررسی ها نشان میدهد بالاتر از نیمی از تجارت خارجی ایران به چند کشور همسایه محدود شده و این تمرکز، اقتصاد کشور را در معرض ریسک های جدی قرار داده است.

به گزارش ساسان گستر به نقل از مهر، بررسی ها نشان داده است تجارت خارجی ایران طی سالهای اخیر بشدت به چند کشور همسایه و منطقه ای وابسته شده و این روند بازهم رو به افزایش است. سهم این بازارهای محدود از کل تجارت خارجی ایران از ۴۹ درصد در سال ۱۳۹۹ به حدود ۵۶ درصد در پنج ماهه ابتدای سال ۱۴۰۴ رسیده است، که حکایت از تمرکز بالای واردات و صادرات در چند کشور خاص دارد. این وابستگی شدید، اقتصاد ایران را نسبت به نوسانات سیاسی و اقتصادی در این کشورها خیلی لطمه پذیر کرده و کارشناسان هشدار می دهند که ادامه این روند، ریسک های جدی برای ثبات و رشد اقتصادی کشور به همراه خواهد داشت.
تمرکز بیش از اندازه تجارت در چند بازار محدود، نه فقط امکان سودجستن از موقعیت های اقتصادی جهانی را می کاهد، بلکه خطر ایجاد بحران های زنجیره ای در صورت بروز تغییرات ناگهانی در این بازارها را نیز می افزاید. بنابراین، تنوع بخشی به شرکای تجاری و گسترش بازارهای صادراتی و وارداتی، به عنوان یک ضرورت حیاتی برای کاهش لطمه پذیری و افزایش پایداری اقتصاد ایران، مورد تاکید قرار می گیرد.

واردات: امارات، چین و ترکیه در صدر

طبق آخرین آمار پخش شده طی هفت ماهه نخست سالجاری، در حوزه واردات، امارات متحده عربی با واردات به ارزش ۱۰ میلیارد و ۵۵۴ میلیون دلار، بزرگ ترین شریک تجاری ایران به حساب می آید. چین با ۹ میلیارد و ۲۴۷ میلیون دلار و ترکیه با ۵ میلیارد و ۳۶۲ میلیون دلار در رتبه های بعدی قرار دارند. این سه کشور به تنهایی بخش قابل توجهی از نیازهای وارداتی ایران را تامین می کنند و نشان دهنده تمرکز بالای واردات کشور در چند بازار محدود است.
پس از این سه کشور، هند با یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون دلار، آلمان با یک میلیارد و ۴۲ میلیون دلار، روسیه با ۸۳۲ میلیون دلار و هلند با ۶۴۵ میلیون دلار دیگر شرکای اصلی ایران در واردات هستند، اما سهم آنها نسبت به سه کشور اول بمراتب کمتر است.
تمرکز واردات در چند کشور محدود، اقتصاد ایران را نسبت به نوسانات سیاسی و اقتصادی در این کشورها خیلی لطمه پذیر می کند و ریسک زنجیره تامین کالاهای اساسی و صنعتی را زیاد می کند. کارشناسان اقتصادی تاکید می کنند که این وضعیت می تواند موجب ایجاد اختلال در تولید، کاهش موجودی کالاهای استراتژیک و افزایش قیمتها شود و سیاست گذاران را بسمت تنوع بخشی به شرکای تجاری سوق دهد.

صادرات: چین، عراق و امارات پیشتاز

در بخش صادرات طی همین بازه زمانی، چین با ۸ میلیارد و ۲۲۷ میلیون دلار، بزرگ ترین مقصد کالاهای ایرانی است و بعد از آن عراق با ۵ میلیارد و ۸۲۳ میلیون دلار و امارات متحده عربی با ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در رتبه های بعدی قرار دارند. ترکیه با ۳ میلیارد و ۷۱۴ میلیون دلار، افغانستان با یک میلیارد و ۴۰۵ میلیون دلار، پاکستان با یک میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار و عمان با یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون دلار دیگر مقاصد عمده صادراتی ایران را می سازند.
آمارها نشان داده است که نزدیک به ۵۴ درصد درآمدهای صادراتی کشور تنها از پنج کشور همسایه تامین می شود. چنین تمرکزی اقتصاد ایران را در مقابل تغییرات ناگهانی در تقاضای این کشورها خیلی لطمه پذیر می کند. کارشناسان هشدار می دهند که وابستگی بیش از اندازه به چند بازار محدود، ریسک پایداری اقتصادی کشور را زیاد می کند و مانع از سودجستن از موقعیت های اقتصادی جهانی می شود. آنها سفارش می کنند که دولت و بخش خصوصی بطور همزمان بدنبال تنوع بخشی به بازارهای صادراتی، گسترش حضور در کشورهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی و تقویت دیپلماسی اقتصادی باشند.

تمرکز تجارت در پنج سال اخیر

بر این اساس، بررسی روند پنج سال اخیر نشان داده است که سهم کشورهای همسایه از تجارت خارجی ایران روندی صعودی داشته و از ۴۹ درصد در سال ۱۳۹۹ به حدود ۵۶ درصد در پنج ماهه ابتدای سال ۱۴۰۴ بالا رفته است. بعبارت دیگر، بیشتر از نیمی از مبادلات خارجی ایران در بین چند بازار محدود منطقه ای متمرکز است که این مورد نشان دهنده وابستگی قابل توجه کشور به چند شریک تجاری اصلی است.
این تمرکز تنها در صادرات محسوس نیست؛ حدود نیمی از واردات ایران نیز از راه چهار بازار همسایه انجام می گیرد. تحلیل گران اقتصادی باور دارند که این وضعیت یک زنگ خطر جدی برای اقتصاد کشور است، برای اینکه هرگونه نوسان اقتصادی، سیاسی یا تجاری در این بازارها می تواند تأثیر فوری و گسترده ای بر جریان واردات و صادرات، تراز تجاری و نقدینگی کشور داشته باشد. چنین تمرکزی، کشور را نسبت به شوک های خارجی خیلی لطمه پذیر می کند و انعطاف پذیری اقتصاد ایران در رویارویی با تغییرات جهانی را می کاهد.
کارشناسان تاکید می کنند که سیاستگذاری های اقتصادی و تجاری باید بسمت کاهش وابستگی به چند بازار محدود حرکت نماید. این اقدام شامل دو محور اصلی است، نخست، حفظ و تقویت صادرات و واردات به کشورهای همسایه با هدف تثبیت روابط تجاری موجود و دوم، شناسایی و توسعه بازارهای جدید در آسیا، اروپا و آفریقا برای کاهش تمرکز و ریسک تجاری. به قول آنها، کشور باید همزمان بدنبال تنوع بخشی در شرکای تجاری و افزایش انعطاف پذیری اقتصاد باشد تا بتواند اثرات احتمالی بحران های منطقه ای یا جهانی را کم کند.
علاوه بر کاهش ریسک، افزایش تنوع در واردات و صادرات می تواند موقعیت های جدید اقتصادی و شغلی برای بخش خصوصی و تولیدکنندگان داخلی بوجود آورد. گسترش بازارهای صادراتی جدید، امکان سودجستن از ظرفیتهای تولید و صادرات غیرنفتی را فراهم و به افزایش ثبات و پایداری اقتصادی کمک می نماید. سرانجام، کارشناسان تاکید می کنند که بدون اتخاذ سیاستهای راهبردی برای تنوع بخشی به تجارت خارجی، اقتصاد ایران بازهم در معرض لطمه پذیری بالا و محدودیت های جدی در رویارویی با نوسانات بازارهای جهانی خواهد بود.
حرف آخر اینکه بعد از این سه کشور، هند با یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون دلار، آلمان با یک میلیارد و ۴۲ میلیون دلار، روسیه با ۸۳۲ میلیون دلار و هلند با ۶۴۵ میلیون دلار دیگر شرکای اصلی ایران در واردات هستند، اما سهم آنها نسبت به سه کشور اول بمراتب کمتر است. ترکیه با ۳ میلیارد و ۷۱۴ میلیون دلار، افغانستان با یک میلیارد و ۴۰۵ میلیون دلار، پاکستان با یک میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار و عمان با یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون دلار دیگر مقاصد عمده صادراتی ایران را می سازند. بر این اساس، بررسی روند پنج سال گذشته نشان داده است که سهم کشورهای همسایه از تجارت خارجی ایران روندی صعودی داشته و از ۴۹ درصد در سال ۱۳۹۹ به حدود ۵۶ درصد در پنج ماهه ابتدای سال ۱۴۰۴ بالا رفته است.

1404/08/30

11:29:50

5.0 از 5 امتیاز

تگهای خبر: ارز , اقتصاد كشور , بازار , تجارت

این مطلب ساسان گستر مفید بود؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۵ بعلاوه ۴